Oborski Ludwik (1789–1873), pułkownik WP, działacz emigracyjny. Pochodził z uboższej gałęzi rodziny h. Pierzchała. Ur. 25 VIII we wsi Zawady pod Mławą w woj. płockim, był synem Ignacego, miecznikowicza sierpskiego, i Marianny z Chroniewskich. Prawdopodobnie nauki pobierał w którejś ze szkół podwydziałowych w Płocku lub Pułtusku. W grudniu 1806 rozpoczął w stopniu podporucznika ochotniczo służbę w 1 p. piechoty. Awansowany w styczniu 1807 na porucznika i przeniesiony do 5 p. piechoty, wziął udział w kampanii przeciwko Prusom i Rosji. W r. 1809 podczas wojny z Austrią był w załodze twierdzy w Częstochowie, a później walczył nad Pilicą, wyróżniając się talentem i gorliwością w służbie. W październiku 1809 mianowany został adiutantem majorem w sztabie wyższym pułku, a 12 XI 1810 awansował do stopnia kapitana. Kampanię 1812 r. przeciwko Rosji odbył O. w X korpusie marszałka J. Mac Donalda, biorąc udział m. in. w oblężeniu Rygi oraz bitwach pod Friedrichstadt i Lobau. W r. 1813 należał do załogi oblężonego Gdańska, gdzie odznaczono go Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej (5 VI 1813). W jednym z wypadów na szańce przeciwnika O. został ranny. W Król. Pol. O. służył w pułku pieszym gwardii, a od początku 1818 r. w grenadierach gwardii, skąd po nominacji 7 XII 1818 na podpułkownika został przeniesiony do 3 p. piechoty liniowej na stanowisko dowódcy batalionu.

Związany z masonerią, był O. współzałożycielem loży «Doskonałe Milczenie» i członkiem utworzonego przez Waleriana Łukasińskiego Wolnomularstwa Narodowego. W powołanym w maju 1821 Tow. Patriotycznym pełnił funkcję przewodniczącego pierwszego okręgu obejmującego 3 i 7 p. piechoty liniowej. W czerwcu 1827 O. stanął przed sądem wojennym, gdyż wbrew obowiązującym przepisom skazał żołnierzy na karę kijów. Surowy wyrok sądu złagodził w. ks. Konstanty i ostatecznie O. został skazany na trzy miesiące twierdzy i dymisję z wojska z pensją. Tę ostatnią otrzymał w listopadzie 1829. Do armii wrócił O. już po wybuchu powstania 4 I 1831. Dn. 6 II 1831 O. objął dowództwo 7 p. piechoty liniowej, z którym odznaczył się w bitwie pod Grochowem, za co został wyróżniony Złotym Krzyżem Wojskowym (10 III 1831). Brał następnie udział w bitwach pod Dembem Wielkiem, Kałuszynem i Mińskiem. W dn. 6 IV 1831 otrzymał awans na pułkownika. W maju 7 p. piechoty wszedł w skład dywizji piechoty gen. Antoniego Giełguda i brał udział w nieudałej akcji na gwardie rosyjskie, a po odcięciu tejże od sił głównych – w wyprawie na Litwę. Po bitwie pod Rajgrodem (29 V 1831) O. powołany został do Rady Wojennej, a w czerwcu otrzymał dowództwo 2 brygady pieszej. Walczył pod Wilnem (20 VI) i Szawlami (8 VII). Na radzie w Kurszanach ostro krytykował działania A. Giełguda i przeciwstawiał się planowi podziału korpusu na 3 samodzielne grupy. O. znalazł się ostatecznie w grupie gen. Wojciecha Chrzanowskiego (przy której był również A. Giełgud), dowodząc pieszą brygadą. Jego pułk 7 odszedł do grupy gen. Franciszka Rohlanda. Z grupą gen. Chłapowskiego miał też przejść granicę pruską, choć istnieje wersja, jakoby O. wrócił do Król. Pol. z oddziałem gen. Henryka Dembińskiego i dopiero po kapitulacji w początkach października przekroczył granicę pruską i emigrował do Francji.

Dn. 4 III 1832 O. przyprowadził do Besançon pierwszą grupę emigrantów, 10 III został jednogłośnie wybrany przewodniczącym Rady Wojskowej (od 24 IV 1832 Rady Polaków) w Besançon. Energicznie zabiegał o pomoc materialną dla najbardziej potrzebujących emigrantów. Początkowo był zwolennikiem poczynań politycznych gen. Józefa Bema, lecz po jego nieudanej akcji tworzenia legionu polskiego jako części składowej legii cudzoziemskiej O. ożywił kontakty z Komitetem Narodowym Polskim kierowanym przez Joachima Lelewela. Jako przewodniczący Rady brał udział w wielu akcjach politycznych, m. in. w utworzeniu Delegacji Generałów jako organu zwierzchniego zakładów polskich, protestował przeciwko służbie Polaków w Algierze, popierał akcje zjednoczeniowe gen. Józefa Dwernickiego, a także zwołanie małego kompletu sejmowego na emigracji. Od marca 1832 należał do loży Św. Jana w Besançon, występującej pod nazwą «Constante Amitié». Od sierpnia 1832 O. przewodniczył wyodrębnionej polskiej loży w Besançon, pozostającej pod zwierzchnictwem «Wielkiego Wschodu Francji». Za pośrednictwem wolnomularstwa wstąpił do bezansońskiego porębu węglarskiego, wiążąc się z ideą europejskiej rewolucji ludów przeciwko tronom. Popierał wyprawę Józefa Zaliwskiego (1833) i należał do inicjatorów pomocy zbrojnej dla rewolucji frankfurckiej (1833), a od J. Lelewela żądał sfinansowania tej imprezy. Objął dowództwo nad ponad 400-osobowym oddziałem emigrantów z Besançon, przekształconym po przekroczeniu granicy szwajcarskiej w Hufiec Święty. Po otrzymaniu wiadomości o załamaniu się rewolucji frankfurckiej O. stanął ną czele Rady Gospodarczej zawiązanego Tow. Tułaczów Polskich w Szwajcarii, ale ustąpił z niej z powodu konfliktu ze zwolennikami wyprawy sabaudzkiej (lipiec 1833). Wyczerpany nerwowo ostatnimi wydarzeniami rozchorował się. W grudniu 1833 wstąpił w Bienne do Młodej Polski, organizacji stanowiącej grupę Stowarzyszenia Praw Człowieka i Obywatela. W kwietniu 1834, po otrzymaniu nakazu opuszczenia Szwajcarii, udał się przez Francję do Anglii.

Nękany biedą, O. zdecydował się na wyjazd do Ameryki. Dn. 6 XII 1834 przybył do Nowego Jorku, lecz tu pracując jako rzemieślnik znalazł się w jeszcze trudniejszej sytuacji materialnej niż w Anglii. Po kilku miesiącach pobytu w Stanach Zjednoczonych wrócił do Europy w kwietniu 1835, przybył do Portsmouth i zamieszkał u kpt. Franciszka Stawiarskiego. Pobyt jego w Portsmouth przypadł na okres ostrych sporów polityczno-ideowych wśród tamtejszego skupiska emigracji. O. sympatyzował z rewolucyjno-demokratycznym nurtem, którego zwolennicy zawiązali Gromadę Grudziąż Ludu Polskiego. Od połowy 1836 r. przebywał O. w Londynie, gdzie początkowo związał się z Ogółem Londyńskim; do organizacji tej należał do marca 1839. W grudniu 1838 wstąpił do Gminy Londyn, w której, obok Stanisława Worcella i Karola B. Stolzmana, należał do czołowych działaczy i był wieloletnim przewodniczącym Gminy. Organizował tradycyjne obchody rocznicy powstania listopadowego, przewodnicząc komitetom przygotowawczym i samym uroczystościom. W r. 1845 objął prezesurę powstałego wtedy Stowarzyszenia Bratniej Pomocy w Anglii.

Na wieść o wybuchu powstania krakowskiego rzucił O. hasło sformowania Hufca Polaków gotowego do działań powstańczych w Polsce. Dn. 7 VI 1846 członkowie Gminy Londyn wraz z O-m przeszli w szeregi Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP). W początkach 1846 r. O. związał się z «Fraternal Democrats», organizacją o charakterze międzynarodowym, która powołała w w marcu 1846 Demokratyczny Komitet dla Odrodzenia Polski; członkiem tego Komitetu był także O. Z działalności w «Fraternal Democrats» w r. 1846 pochodzi znajomość O-ego z Karolem Marksem i Fryderykiem Engelsem. Na londyńskim mityngu, zorganizowanym w 17 rocznicę powstania listopadowego, obok Marksa i Engelsa wygłosił przemówienie także O. W r. 1848 wyruszył ponownie na pole walki. W końcu marca był już w Poznaniu i rozpoczął służbę jako oficer sztabu głównego bez przydziału komendy; zajmował się początkowo głównie szkoleniem piechoty. Dowodząc kosynierami, odznaczył się w bitwach pod Miłosławiem, Wrześnią i Sokołowem. Po kapitulacji O. był więziony w Poznaniu i Kostrzyniu, a później wydalony z Prus. W czerwcu 1849 wziął udział w powstaniu w Badenii, gdzie dowodził czwartą dywizją i walczył pod Katerthal, Waghäusel i Rastatt. Po upadku powstania wrócił do Londynu.

W czasie wojny krymskiej O. aktywnie zwalczał inicjatywy polityczne obozu Adama Czartoryskiego, także ideę legionu polskiego walczącego przeciw Rosji. Podpisał w r. 1854 deklarację potępiającą politykę A. Czartoryskiego, a w dwa lata później akt odrzucający amnestię carską. W r. 1855 związał się z powstałym 7 II Komitetem Międzynarodowym przekształconym w sierpniu 1856 w Stowarzyszenie Międzynarodowe skupiające angielskie, francuskie, niemieckie, amerykańskie i polskie organizacje lewicowe, socjalistyczne i komunistyczne. Sekretarzem Komitetu Centralnego Stowarzyszenia Międzynarodowego został O. Dn. 21 IX 1856 Polacy należący do Stowarzyszenia Międzynarodowego założyli Gromadę Rewolucyjną Londyn. Na tle kontaktów tej organizacji z krajem w r. 1858 O. i jego mieszkający w kraju synowie, Józef i Ignacy, byli wmieszani w prowokacyjne działania dyrektora policji poznańskiej E. Baerensprunga, który przedrukował w Poznaniu odezwę Gromady Rewolucyjnej Londyn z 23 V 1858, rozesłał ją weteranom powstania listopadowego mieszkającym w Poznańskiem i upozorował zawiązanie się komitetu rewolucyjnego w Poznaniu. Gromada Rewolucyjna Londyn i Oborscy padli ofiarą tego oszustwa i nawiązali kontakty z prowokatorem. W okresie poprzedzającym wybuch powstania i w czasie walk w Królestwie O. rozwijał żywą działalność polityczną. Stał na czele powstałej 1 II 1863 w Londynie Delegacji Emigracji Polskiej, wspierającej w różnych formach działanie powstańcze w kraju. Wszedł także w skład Komitetu Polskiego na Wielką Brytanię i Irlandię, powołanego przez komisarza Rządu Narodowego na Anglię i Irlandię ks. Adama Sapiehę.

Wieloletni kontakt O-ego z lewicą polską i europejską, w tym także z Marksem i Engelsem, zaprowadziły go w szeregi Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników utworzonego we wrześniu 1864. Pod manifestem inauguracyjnym Międzynarodówki napisanym przez Marksa i Engelsa, obok nazwisk innych Polaków, figuruje podpis O-ego. W r. n. wszedł on do Rady Centralnej Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników. Był współorganizatorem i zasiadał za stołem prezydialnym uroczystego obchodu (1 III 1865) drugiej rocznicy wybuchu powstania styczniowego, w której wzięli udział przywódcy wielu komitetów i organizacji międzynarodowych popierających walkę Polaków o niepodległość. W odpowiedzi na zabiegi Ludwika Mierosławskiego zmierzające do wznowienia działalności TDP (lipiec 1865) O., wraz z Józefem Wareckim, powołał 1 XI 1865 Sekcję Przedstawiającą TDP w Londynie. Sam objął przewodnictwo Sekcji. Mimo żywych kontaktów i pertraktacji nie doszło do połączenia Sekcji Przedstawiającej i Komisji Organicznej TDP, kierowanej przez Mierosławskiego. Po powołaniu w r. 1866 Zjednoczenia Emigracji Polskiej (ZEP) Sekcja Przedstawiająca TDP przekształciła się (23 IX 1866) w Gminę Centralną Londyńską. Jej stałym przewodniczącym został O. W wewnętrznych sporach politycznych w Zjednoczeniu Gmina Centralna Londyńska opowiedziała się za poglądami reprezentowanymi przez większość Komitetu (Jarosław Dąbrowski, Stanisław Jarmund, Walery Wróblewski) i przyjęła ogłoszoną przez nią ustawę ZEP. Gmina Centralna Londyńska, traktowana jako sekcja polska, należała do Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników. W ostatnich latach życia O. ciągle czynny przewodniczył nadal rocznicowym obchodom polskich powstań. W r. 1868 protestował przeciwko zamienieniu przez rząd angielski finansowego wsparcia dla emigrantów politycznych na jałmużnę. Był członkiem Komitetu organizującego mityng protestacyjny przeciw zaborcom w związku z setną rocznicą pierwszego rozbioru Polski. Na tym mityngu 5 VIII 1872 powołano do życia nową organizację polityczną Związek Ludu Polskiego. O został przewodniczącym tego Związku.

Był O. człowiekiem skromnym, bezgranicznie oddanym sprawie narodowej, nieskazitelnej uczciwości, prostym i serdecznym w kontaktach z ludźmi, dalekim od wszelkich sporów politycznych, cieszącym się powszechnym uznaniem wśród emigrantów polskich i zagranicznych działaczy politycznych. W ostatnim okresie życia urósł do symbolu Polaka-żołnierza, bojownika o niepodległość Polski. Nie był człowiekiem pióra. Uczestnicząc w pracach, a nawet przewodnicząc wielu organizacjom i stowarzyszeniom, nie pozostawił po sobie żadnych pism politycznych. Zmarł 25 X 1873 i został pochowany na cmentarzu londyńskim Highgate.

Od r. 1811 był O. żonaty z nie znaną z imienia Wolicką z Milnikowa w pow. bydgoskim. Po upadku powstania listopadowego i podjęciu decyzji przez O-ego o emigracji żona wraz z trojgiem dzieci przeniosła się do W. Ks. Pozn. Synowie O-ego, Ignacy i Józef walczyli w r. 1848 pod rozkazami ojca w bitwach pod Miłosławiem i Sokołowem. Angażowali się w prace konspiracyjne na rzecz sprawy narodowej w czasie wojny krymskiej i w okresie poprzedzającym powstanie styczniowe. Pozostawali w kontaktach z Gromadą Rewolucyjną Londyn, a Józef odwiedzał ojca w Londynie. Córka O-ego (nie znana z imienia) w czasie walk w r. 1848 w W. Ks. Pozn. pracowała w szpitalu wojskowym w Strzelnie.

Cygler B., Pułkownik Ludwik Oborski szermierz wolności (1789–1873), Gd. 1976 (pełny zestaw źródeł i literatury); – Enc. Powsz. (PWN), III; W. Enc. Powsz. (PWN); Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol.; Uruski, XII 225; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; – Askenazy Sz., Łukasiński, W. 1923; Bobińska C., Marks i Engels a sprawy polskie do osiemdziesiątych lat XIX wieku, W. 1955; taż, Marksa spotkania z Polską, Kr. 1971; Borejsza J. W., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966; tenże, Sprawa polska i Polacy w Pierwszej Międzynarodówce, W. 1964; tenże, W kręgu wielkich wygnańców (1848–1895), W. 1963; Brock P., Z dziejów Wielkiej Emigracji w Anglii, W. 1958; Cygler B., Działalność polityczno-społeczna Joachima Lelewela na emigracji w latach 1831–1861, Gd. 1969; Frankiewicz C., Działania wojenne w Wielkopolsce w roku 1848, cz. 1–2, P. 1926; Gembarzewski, Wojsko Pol. 1807–14; tenże, Wojsko Pol. 1815–30; Kalembka E., Wielka Emigracja, W. 1971; Kieniewicz S., Społeczeństwo polskie w powstaniu poznańskim 1848 roku, W. 1960; Koberdowa I., Pierwsza Międzynarodówka a lewica Wielkiej Emigracji, W. 1964; taż, Wyodrębnienie się nurtu socjalistycznego w środowisku polskiej emigracji w latach 1848–1863, W. 1964; Lewak A., Od związków węglarskich do Młodej Polski, W. [b.r.]; Owsińska A., Powstanie palatynacko-badeńskie 1849 r. oraz udział w nim Polaków, Wr. 1965; Rzadkowska H., Działalność Centralizacji londyńskiej Towarzystwa Demokratycznego Polskiego 1850–1862, Wr. 1971; Sokołowska S., Młoda Polska. Z dziejów ugrupowań demokratycznych Wielkiej Emigracji, Wr. 1972; Żychowski M., Ludwik Mierosławski 1814–1878, W. 1963; – Lelewel, Listy emigracyjne, I, III; Marks i Engels o Polsce. Oprac. H. Michnik, W. 1960 I–II; Pierwsza Międzynarodówka a sprawa polska, Pod red. H. Katza, W. 1964; Pierwsza Międzynarodówka a sprawa polska, Red. M. Żychowski, W. 1965; Radykalni demokraci polscy. Wybór pism i dokumentów 1863–1875, Oprac. F. Romaniukowa, W. 1960; Roczniki Wojskowe Król. Pol., 1817–30; Zjednoczenie Emigracji Polskiej 1866–1870, Red. C. Bobińska, I. Miller, Wr. 1972.

Mariusz Kulczykowski